چگونه درمانگر امن و ناامن را از هم تشخیص دهیم؟
نوشته‌ی غزل اسبقی، روان‌درمانگر تحلیلی
در روان‌درمانی موضوع مورد بررسی روان است، بنابراین وجود حس امنیت و اعتماد در پیشبُرد این فرایند بسیار ضروری است. افراد معمولا بخاطر آسیب‌ها و مشکلاتی که در زندگی داشته‌اند و رنج‌های روانی‌شان به روان‌درمانگر مراجعه می‌کنند، به همین دلیل آسیب دیدن در این فرایند می‌تواند وضعیت روان‌شناختی فرد را بسیار بدتر از قبل کند. به همین دلیل اصول اخلاقی و قواعدی بر فرایند روان‌درمانی حاکم است تا از این آسیب‌ها جلوگیری شود. البته توافق نظر کلی درباره‌ی این قواعد وجود ندارد و با توجه به رویکرد درمانی و نظریه‌های حاکم بر آن رویکرد، کمی تفاوت‌نظر وجود دارد. در این متن سعی شده مواردی عنوان شود که در اکثر رویکردها ضروری هستند.
- روان‌درمانگر به هیچ عنوان حق برقراری رابطه‌ی عاطفی و یا جنسی با درمانجو را در حین و پس از درمان ندارد. بهتر است تراپیست و درمانجو از دوستی، سفر، شرکت در دورهمی و داشتن روابط کاری به‌ویژه در طول درمان خودداری کنند.
- روان‌درمانگر حق قضاوت در مورد گرایش‌های جنسی و جنسیتی، عقاید مذهبی، باورهای شخصی و دیدگاه‌های سیاسی/ ایدئولوژیکِ درمانجو را ندارد.
- اتاق درمان فضایی امن است که درمانجو می‌تواند درباره‌ی خود، باورهایش، تمام اتفاقات زندگی و فانتزی‌هایش، بی‌ترس از قضاوت‌شدن صحبت کند. البته زمانی که تراپیست در جلسات، نوعی از آسیب به خود یا آسیب به دیگری را در درمانجو مشاهده کند، حق دخالت دارد و می‌تواند با حفظ حریم خصوصی فرد، برای جلوگیری از آسیب، اقدام کند.
- حریم خصوصیِ درمانجو باید رعایت شود، به این معنا که درمانگر بدون اجازه‌ی درمانجو، حق ضبط جلسات به هر شکل را ندارد و محتوای جلسات را نمی‌تواند با اعضای خانواده و دوستانِ درمانجو در میان بگذارد. روان‌درمانی فردی یک رابطه‌ی دونفره است بنابراین ارتباط داشتن با اعضای خانواده‌ی درمانجو و صحبت کردن درباره‌ی وضعیت او بدون حضور و رضایت درمانجو جایز نیست. البته در درمان کودکان و نوجوانان که هنوز به سن قانونی نرسیده‌اند اگر نیاز به صحبت با والدین باشد، با اطلاع دادن به درمانجو و یا در حضور خود کودک یا نوجوان می‌توان با والدین‌اش صحبت کرد.
- روان‌درمانگر در رویکرد روان‌درمانی تحلیلی و روانکاوی باید اعضای درجه یک خانواده‌ی درمانجو یعنی پدر، مادر، خواهر، برادر، پارتنر و افراد بسیار صمیمی با او را به درمانگر دیگری ارجاع دهد. این کار برای حفظ حریم خصوصی فرد و ایجاد احساس امنیت در درمانجو و حفظ اتحادِ درمانی اهمیت دارد. رعایت‌نکردن این مورد حتی در رویکردهای غیرتحلیلی نیز می‌تواند بر رابطه‌ی درمانجو و درمانگر تاثیر بگذارد. منظور رویکردهایی مثل شناختی‌رفتاری است که روند جلسات از قبل مشخص است و هر جلسه فقط روی تکنیک‌های خاصی کار می‌شود، پس بهتر است این مورد در رویکردهایی جز روانکاوی هم رعایت شود.
- در زوج‌درمانی و خانواده‌درمانی که در جلسه، همزمان تمام اعضا حضور دارند هم باید توجه داشت که اگر هر یک از افراد به درمان فردی نیاز داشته باشد، بهتر است به درمانگر دیگری به جز زوج‌درمانگر یا خانواده‌درمانگرشان، مراجعه کند.
- روان‌درمانگر اجازه هیچ نوع تماس فیزیکی با درمانجو را ندارد، مگر دست‌دادن عادی متناسب با فرهنگ جامعه. در فرایند درمان، حتی نیازی به بغل‌کردن درمانجو به نشانه‌ی هم‌دردی نیز وجود ندارد و کلمات ابزار اصلی اتاق درمان هستند.
- بهتر است در جلسه‌ی اول، درمانگر و درمانجو درباره‌ی روند و چارچوب جلسات با هم صحبت کنند و به توافق برسند. روز و ساعت جلسه‌ها، تعداد جلسه در هفته، مدت زمان هر جلسه، راه‌ها و شرایط تماس با درمانگر در موارد بحرانی خارج از زمان مقررشده، هزینهی درمان و روش پرداخت آن، از مواردی هستند که در اولین ارتباط، بهتر است در موردشان گفت‌وگو شود. چارچوب کلی جلسه‌های تراپی و تفاهم بر سر آن، برای استمرار درمان و ایجاد رابطه‌ی درمانیِ موثر، کمک‌کننده است. درمانگر و درمانجو هر دو باید چارچوب توافق‌شده را رعایت کنند.
- درمانگر حق قضاوت‌کردن و امر و نهی در هیچ موردی را ندارد و نباید به جای درمانجو تصمیمی بگیرد. درمان مسیری است که به رشد فرد کمک می‌کند و یکی از ابعاد رشد نیز قبول مسئولیتِ زندگی است. شاید بتوان تراپی را به چراغی تشبیه کرد که نوری بر مسیر فرد می‌اندازد تا واضح‌تر ببیند و تصمیم‌هایش را در روشنایی بگیرد.
- زمانِ جلسات مختصِ درمانجو و مسائل اوست. درمانگر بهتر است تمام مسائل شخصی‌اش را بیرون از اتاق درمان بگذارد و اگر احساس کرد نیاز به “مثال‌زدن” دارد بهتر است آن مثال از زندگی شخصیِ خودش نباشد. از دلایلی که گفته می‌شود بهتر است درمانگر از پیش، خودش درمان شود و یا در حال درمان باشد، آن است که مشکلات و مسائل روانی خویش را با مسائل درمانجو در نیامیزد.
- درمانجو حق دارد درباره‌ی مدرک و رویکرد درمانیِ درمانگرش بداند. همچنین اگر برای درمانجو جنسیت، سن و هرچیز دیگری از درمانگر مهم است می‌تواند بر آن اساس انتخاب کند و مجبور به شروع درمان با کسی که به هردلیلی با انتظاراتش هم‌خوانی ندارد، نیست.
- درمانجو حق دارد کلیتی از چگونگیِ روش و رویکرد درمانی، طول مدت درمان، قواعد و چارچوب درمانی، مدت زمان هر جلسه و هزینهی آن را بداند تا با توجه به شرایط و نیازش، تصمیم بگیرد که وارد چه نوع درمانی شود. ما انواع مختلفی از رویکردهای درمانی داریم که در آن‌ها، روش درمان، طول مدت آن و ابزارهایی که در طول درمان ممکن است استفاده شوند، بسیار متفاوت‌اند.
- درمانجو حق دارد در مورد تمام احساسات و افکارش – حتی افکار به‌شدت منفی خود – در جلسه صحبت کند. اما نکته‌ی مهم این است که بدانیم حرف‌زدن در مورد چیزی، مساوی با “به عمل در آوردنِ” آن نیست.
اگر از این موارد و یا مواردی دیگر را تجربه کرده‌اید و حس ناخوشایندی داشته با ما در میان بگذارید و به یاد داشته باشید در فرایند درمان جدا از نوع رویکرد، شهرت یا مدارک درمانگر و غیره، مهم‌ترین مورد که همواره باید به آن توجه کرد، سلامت روان شماست.
بدون دیدگاه