دبیرستان و دوره متوسطه یکی از مهم‌ترین دوره‌های تحصیلی برای دانش‌آموزان است که بر روی آینده شغلی و تحصیلی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. در این دوره دانش‌آموزان باید انتخاب رشته کرده و به صورت تخصصی در زمینه مورد نظرشان تحصیل کنند. ورود از مقطع راهنمایی به دبیرستان، آن‌ها را دچار استرس و نگرانی می‌کند؛ در نتیجه دانش‌آموزان نمی‌توانند با محیط جدید تطابق پیدا کرده و با آرامش بیشتری تحصیل کنند و یک انتخاب درست و خوب داشته باشند. فکر کنکور و قبولی در دانشگاه تمام ذهن آن‌ها را گرفته و بدون یک مشاوره تحصیلی قادر به انتخاب درست و اصولی نیستند.
دانش‌آموزان در این دوره ممکن است اطلاعات بسیار کمی در مورد رشته‌های تحصیلی و مشاغل داشته باشند؛ این وظیفه یک مشاوره تحصیلی دبیرستان است که در مورد هر یک از این رشته‌ها اطلاعاتی جامع داشته باشد و آن را در اختیار دانش‌آموزان قرار دهد. مشاور تحصیلی باید ارتباط بین رشته‌های تحصیلی و مشاغل موجود در جامعه را به دانش‌آموزان آموزش دهد؛ در مورد نیازهای شغلی و آموزشی موجود در جامعه حرف بزند و سعی کند با توجه به این شرایط و استعداد و علایق فرد یک انتخاب مناسب انجام دهند.
در پروسه انتخاب رشته در دبیرستان هیچ زور و اجباری از سوی مشاوره صورت نمی‌گیرد؛ مشاوره تحصیلی تنها راهنمایی و تجارب خود را در اختیار دانش‌آموز قرار می‌دهد و با توجه به نیازهای جامعه و استعدادها و علائق دانش‌آموز تصمیم‌گیری می‌شود. علاقه و استعداد نقش مهمی در انتخاب رشته دبیرستان دارند؛ اگر دانش‌آموز به رشته تحصیلی خود علاقه نداشته باشند؛ نمی‌تواند در آن موفق شوند و بعد از مدتی از رشته تحصیلی خود خسته شده و آن را کنار می‌گذارند و یا در آینده در شغل دیگری فعالیت می‌کنند. در مقابل استعداد نیز اهمیت خاصی دارد و تنها به صرف علاقه نمی‌توان وارد یک رشته تحصیلی شد؛ بنابراین این وظیفه مشاوره تحصیلی دبیرستان است که با ذهن باز و تجربه و دانش خود و با توجه به عوامل بسیار زیادی که وجود دارد؛ دانش‌آموز را در انتخاب یک رشته مناسب یاری دهد.
علاوه بر انتخاب رشته یک مشاوره تحصیلی دبیرستان، اطلاعاتی در مورد کنکور، میزان تأثیر معدل در رتبه کنکور، ضرایب درس‌های رشته‌های مختلف، تأثیر آن‌ها در قبولی و اطلاعات تخصصی دیگری را در اختیار دانش‌آموزن قرار می‌دهد تا با روشها و برنامه‌ریزی بهتری بتوانند مسیر تحصیلی خود را پیش برده و با انتخاب درست و آگاهانه آینده شغلی بهتری برای خود رقم بزنند.
اگر انتخاب رشته و اصول درس خواندن برای کنکور را کنار بگذاریم، یک مشاوره تحصیلی باید در مورد روند تحصیلی و مشکلات خانوادگی، اخلاقی و تحصیلی دانش‌آموزان نیز تلاش کند و سعی در رفع آن‌ها داشته باشد. مدرسه یک محیط اجتماعی جدید است و ورود افراد در این دوره و با توجه به سن بحرانی نوجوانی ممکن است مشکلاتی را به بار بیاورد. بنابراین یک مشاوره تحصیلی دبیرستان باید با تجارب و مهارت‌هایی که دارد این مسائل را کنترل کرده و تحت مدیریت خود قرار دهد.
افت تحصیلی در دوره دبیرستان با توجه به تغییر مقطع و سن بحرانی نوجوانی بسیار زیاد اتفاق می‌افتد؛ یک مشاور تحصیلی دبیرستان قادر است با برنامه‌ریزی دقیق و مناسب و زمان‌بندی آن برای دانش‌آموزان دبیرستانی به پیشرفت تحصیلی آن‌ها کمک کند و مانع از مشکلات درسی دانش‌آموزان شود. گاهی افت تحصیلی ناشی از عدم برنامه‌ریزی صحیح نیست؛ بلکه مشکلات خانوادگی و اخلاقی دانش‌آموز باعث می‌شود تا در درس‌هایشان موفق نشوند. یک مشاوره تحصیلی باید از این مشکلات مطلع شود و با ایجاد ارتباط سازنده و دوطرفه و صمیمی با دانش‌آموزان این مشکلات را حل کرده و روند تحصیلی آن‌ها را هموارتر کند.
بنابراین بهتر است در دوره متوسطه و دبیرستان از تجارب یک مشاوره تحصیلی خوب استفاده کرده و این مقطع تحصیلی را با موفقیت بیشتری پشت سر بگذارید. انتخاب شما در این دوره بسیار حیاتی است؛ اینکه در کدام رشته تحصیل می‌کنید؛ می‌تواند در آینده شغلی، میزان موفقیت در جامعه، درآمد و رضایت شما از زندگی‌تان تأثیر داشته باشد.
